06/10/2006
Gasteiz, 2006ko urriaren 6a. Gasteizek
erakargarri kultural berri bat estreinatuko du datorren urriaren 16an;
Hiriaren Erdi Aroko (XI. mendea) harresi zaharraren zati bat irekiko
baitu. Mendeetan zehar etxeez eta kaleez estalita egon ondoren, orain
dela hil batzuk berraurkitu zuten; horrek hiriko ondare historikoa
berreskuratzen eta Hirigune Historikoa suspertzen lagunduko du.
Lorategi bihurtutako pasealekuan zeharreko ibilbidearen bidez, 3.000
metro karratuko ibiltokia, harresiaren zati batean zehar ibiltzeko
aukera izango duzu; bai eta igarobide sistema batetatik 136 metroko
horma-atala, bi dorre handiz zedarritua, kontenplatzekoa ere. Hormak
unerik garaienean 11 metro ditu, dorreek, berriz, 15.
Berreskuratutako harresiaren lehenengo zatia Harategi eta Bakardade
kantoien artean dago; zehazki, Hedegile kaleko 98. eta 104. zenbakien
artean dauden eraikinen atzeko aldean. Hari atxikita, Escoriaza
Esquivel jauregia dago.
Bisitariek hiriko puntu ezezagunetako eta interesgarrienetako bat
zeharkatzen duen ibilbide apartaz gozatzeko aukera izango dute bisita
gidatuen bidez. Azken bi urteotan egindako azterketek hiriaren
jatorriari eta hirigintzari buruzko nobedade handiak ekarri dituzte.
Harresia berreskuratzea eta haren balioa azpimarratzea dira Hirigune
Historikoa birgaitzeko Gasteizko Udalak, Hiri Berrikuntzarako Udal
Eragintegiaren bitartez, eginiko lanak. Harresitutako egitura zaharrari
dagokionez, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailaren laguntza ere izango
du. Harresiaren berreskuratze-lanek eta beste zenbait jarduerek Gasteiz
eta Araba kultura-ondarearen zaharberritzean erreferentzia puntu
bihurtzen dute.
Harresiaren interes historikoa, arkitektonikoa eta turistikoa
ezagutzara emateko, Hiri Berrikuntzarako Udal Eragintegiak Santa Maria
Katedraka Fundazioarekin akordio bat sinatu du. Fundazioa arduratuko da
bisita gidatuen programa kudeatzeaz. Katedral Zaharrak Hirigune
Historikoa berreskuratzeko eragile gisa duen garrantziak eta
harresiarekin duten lotura historiko eta arkitektoniko estuak bi
erakunde horien arteko lankidetza bermatzen du.
GARRANTZI HISTORIKOA
Lotura hori berresten dute UPV/EHUko Arkitekturaren Arkeologiako
Ikerketa Taldeak egindako ikerketek.
“Katedral Zaharraren zorupean 2001ean eginiko
arkeologia-indusketetan, harresi zahar baten hondakinak aurkitu ziren.
Hondakin horiek XI. mendeko bigarren zatian data daitezke eta oraindik
ere bere hormatalaren zati bat eta dorre bat ikus daitezke. Hondakin
horiek hiriaren goiko aldean zutik dauden harresiarekin dituzten
antzekotasunak ikusita (bai dimentsioei bai eraikuntzarako erabilitako
teknikei dagokionez), UPV/EHUko taldeak tradizionalki Antso Jakitunaren
obratzat jo diren eta, beraz, 1181. urtean datatu diren harresiak
zaharragoak direla ondorioztatu du.
Gasteizko Udalak eta Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak batera
finantzatutako azterketa batek (2003-2005) harresi primitibo horiek
sakontasunez aztertzeko aukera eman du. Horrela, Gasteizko
harresitutako antzinako hormatala orain arte uste izan den baino
zaharragoa dela berretsi ahal izan da eta, gainera, berreskuratua
izateko egoeran dagoela Gasteizko biztanleek eta Hirigune Historikoko
bizilagunek erabil eta goza dezaten.
Une honetan jendearentzako irekitzen dena asmo handiko proiektu baten
atal txiki bat baino ez da; izan ere, denborarekin, antzinako Gasteizek
Erdi Aroko hasierako mendeetan okupatzen zuen espazio osoa barne
hartzea du helburu. Asmo handiko proiektu hori gauzatzen denean, bi
gauza lortuko dira: lehenengoa, gure hiriaren iragan historikoaren
irudi adierazgarriena izango dena sortzea; eta, bigarrena, gure
Hirigune Historikoa duinago bihurtuko duten kalitatezko hiri-espazioak
sortzea”.
Agustin Azkarate, UPV/EHUko Arkeologiako katedraduna.
Ekin berri zaion berreskuratze-proiektuak harresia aktualitateko lehen
planoan jartzen du. Gasteiztarrek bisita gidatuen programaren bitartez
aukera paregabea dute euren historiaren zati handi bat berreskuratzeko
eta zabaldu eta elkarbanatzeko.
Harresian, Erdi Aroko hiriaren, gremioen hiriaren, Errenazimentu
garaiko Gasteizen, hirigintza-aurrerapenen edo gerra karlisten setioei
aurre egiteko biztanleriaren prestaketaren aztarnak irakur daitezke.
ERAZTUN BERDEA
HARRESIAREN INGURUAN
Erdi Aroko harresi zaharra berreskuratzeko, lehen fase honetan,
harresiaren eta Hedegile kaleko eraikinen atzeko aldearen arteko 3.000
metro karratu inguruko espazioa, lorategi bihurtua, egokitu behar da.
UPV/EHUko taldeak esparru horretan egindako arkeologia-indusketek XX.
mende hasiera bitartean inguru horretan ehunka urtetan zehar
funtzionatu zuten antzinako harategien eta azokaren hondakinak ere eman
dituzte argitara.
Harresia inguratzen duen eraztun berdearentzako proposamen
paisajistikoan egurrezko pasabideez eta lorategi bihurtutako espazioez
osatutako ibilbidea aurreikusten da. Ibilbidea Dutxen Etxeari (Harategi
Kantoian) atxikitako etxea, Udalaren jabetzakoa, eraitsi ondoren
geratutako espazioan gaitutako sarreratik abiatzen da.
Pasabideak ingurabideko pasagunearen perimetro osoa korritzen du eta
Escoriaza Esquivel jauregiari atxikitako kontrahormaren gainean
kokatutako begiratokira dagoen lau metroko desnibela arrapala bitartez
gainditzen du.
Berreskuratutako harresiaren lehenengo zatitik igarotzean, bisitariek
bigarren zatia berreskuratzeko egindako lanak ikus ditzakete. Bigarren
zati hori ibilbide historiko paisajistikoari gehituko zaio hilabete
gutxiren buruan.
IBILBIDE GIDATUA
Erdi Aroko harresi zaharrera egingo diren bisita gidatuak Santa Maria
Katedralean hasiko dira, zehazki, Bisitarien Zentroan. Bi monumentuen
arteko harremana Santa Maria kantoitik adierazten da; oraindik orain
barnealdean kontserbatzen diren hondakinek eta Katedral Zaharreko
hormek egiaztatuta.
Bisitariak Santa Maria kantoitik Aiztogile kalea zeharkatu eta Katedral
Zaharreko sarrerara –tenpluari berari atxikitako XVIII.
mendeko eraikinetan kokatua– iritsiko dira. Puntu horretan,
ikus-entzunezko baten eta bost maketen bidez hiriaren historiaren eta
bilakaera urbanistikoaren berri emango da, Gasteizko antzinako
herrixkatik (VIII. mendea) hasi eta Santa Maria eraiki bitarteko
historiaren berri, hain zuzen ere.
Maketak (une honetan jada hiru amaituta daude) Santa Maria Katedrala
Fundazioko Lantegi Eskolak eta Euskal Herriko Unibertsitateko EHUko
Arkitekturaren Arkeologiako Ikerketa Taldeak egin dituzte. Beraz, El
Campillo izenez ezagutzen den muinoaren bilakaeraren berregite
fidagarriak dira.
Bisitariak egurrezko eskailera berezi batetatik jaitsi eta Katedraleko
zorupean sartzen dira; zehazki, absidera edo girolara. Bertan, horma
trinkoak eta itsuak, tenpluaren perimetroa osatzen dutenak, xehetasun
guztiekin ikus daitezke.
Girolatik aldarera iristen da igarobide-sistema bati esker. Bertan,
tamaina handiko harrien hondakinak, XI. mendeko harresiarenak, garbi
ikusten dira; bai eta dorreetako baten zanga-zuloa ere.
Ibilbideari jarraituz, Katedral Zaharretik irten egiten da Santa Ana
portaletik. Hor, bisitariek aukera izango dute Santa Maria plazako
arkeologia-indusketak begiesteko. Ibilbideak Frai Zacarias Martinez
kaletik jarraitzen du harresiaren ingurabideko pasaguneko sarrerarantz.
Aurretik, bisitariak Escoriaza Esquivel jauregira (XVI.
mendea), harresiari atxikita dagoena, hurbiltzen dira.
Berreskuratutako harresiaren lehenengo zatia Harategi eta Bakardade
kantoien artean dago; zehazki, Hedegile kaleko 98. eta 104. zenbakien
artean dauden eraikinen atzeko aldean. Sarrera Udalaren jabetzako etxe
bat, harresiari berari eta Dutxen Etxeari atxikitakoa, eraitsi ondoren
geratu zen espazioan dago.
Ibilbideak 3.000 metro karratuko lorategi bihurtutako eremua
zeharkatzen du; horrela, harresiaren zati batean zehar ibiltzeko eta
igarobide sistema batetatik 136 metroko horma-atala, bi dorre handiz
zedarritua, kontenplatzeko aukera eskaintzen du. Hormak unerik
garaienean 11 metro ditu, dorreek, berriz, 15.
Pasabideak ingurabideko pasagunearen perimetro osoa korritzen du eta
Escoriaza Esquivel jauregiari atxikitako kontrahormaren gainean
kokatutako begiratokira dagoen lau metroko desnibela arrapala bitartez
gainditzen du. Puntu horretatik, XX. mende hasiera bitartean inguru
horretan ehunka urtetan zehar funtzionatu zuten hiriko antzinako
harategien eta azokaren hondakin arkeologikoak begietsi daitezke.
INFORMAZIOA ETA
ERRESERBAK
Erdi Aroko harresi zaharrera bisita gidatua egin nahi dutenek erreserba
Santa Maria Katedraleko Bisitarien Zentroan edota 945 255 135
telefonoan egin behar dute.
Santa Maria Katedrala Fundazioa arduratzen da ibilbide gidatuak
kudeatzeaz. Egunean, lau bisita aurreikusi ditu. Bisitek ordubeteko
inguruko iraupena izango dute. Erreserbak egiteko jarraian aipatuko
diren orduak aurreikusten ditu: goizez, 11:15 eta 12:45 eta,
arratsaldez, 17:15 eta 19:45. Prezioa pertsonako 2 eurokoa izango da.